کد مطلب:27886 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:23

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

حيطه كارآيي عقل تا كجاست ؟ عقل بر چند قسم تقسيم مي شود؟

«عقل» تقسيمات متعددي دارد و بدون مشخص ساختن نوع آن نمي توان از دايره شمولش سخن گفت. در يك تقسيم بندي كلي، عقل را به دو دسته: عقل نظري (Speculative Reoson) و عقل عملي (Proctical Reason) تقسيم مي كنند. فعاليت عقل نظري وجودشناسي و تأملات فلسفي است و از آن «جهان بيني» به دست مي آيد. از خصوصيات عقل نظري، اين است كه «كل شناسي» مي باشد و با جزئيات سر و كاري ندارد. در مقابل، عقل عملي، «جزء شناس» است و با مصالح فرد و جامعه سر و كار دارد و از آن «سياست» و «اخلاق» به دست مي آيد. در رابطه با ميزان كارآيي عقل، ديدگاه هاي افراطي و تفريطي متفاوتي وجود دارد: 1- برخي مانند حس گرايان (Ampricists) به كلي عقل را فاقد اعتبار مي دانند و گزاره هاي فرا حسي را ياوه مي انگارند. 2- برخي مانند عقل گرايان (Rationalists راسيوناليست ها) گرفتار خردبسندگي شده و خرد بشري را داناي همه چيز و برتر و بالاتر از هر چيز مي دانند. راه اعتدال آن است كه ضمن پذيرش عقل به عنوان يكي از ابزارهاي مهم شناخت هاي بشري، به محدوديت هاي آن نيز واقف بود و دانست كه: الف) عقل نظري مي تواند كلياتي را در رابطه با نظام هستي به ما بنماياند؛ اما از يافتن همه حقايق - به ويژه در رابطه با جزئياتي از قبيل مسائل مربوط به جهان آخرت و... - ناتوان است و بدون هدايت هاي انبيا، نمي توان به آنها راه يافت. ب ) عقل جزء شناس عملي نيز هر چند در شناخت بسياري از نيكي و بدي ها مؤثر است؛ ولي قادر به شناخت همه آنها در جميع شرايط نيست و در اين زمينه نيز بشر نيازمند هدايت هاي روشنگر دين است. از آنچه گذشت، روشن مي شود كه نمي توان خطكشي دقيقي پيرامون گستره كاوش ها و فرايافت هاي عقلي ترسيم كرد و احتمالاً مي توان گفت كه عقل، يكي از چراغ هاي روشنگر هدايت الهي است كه خدمات بزرگي به بشر مي كند؛ ليكن بدون هدايت هاي وحياني و ديني، نمي تواند در صحنه شناخت و معرفت ميدان داري كند. براي آگاهي بيشتر ر.ك: آموزش فلسفه، ج 1 و 2 نوشته آيت اللَّه مصباح يزدي